9.08.2024
Niemiecki sektor handlu detalicznego staje przed wyjątkowo trudnymi wyzwaniami, które mogą jednak stworzyć nowe możliwości dla branży e-commerce. Braki kadrowe, wzrost kosztów wynikający z inflacji i globalnych kryzysów, a także napływ uchodźców, w tym z Ukrainy, mogą znacząco wpłynąć na przyszłość handlu detalicznego. W szczególności sklepy internetowe mają szansę skorzystać na problemach, z którymi borykają się ich stacjonarni konkurenci.
Braki kadrowe w handlu detalicznym i znaczenie języka
Niemiecki rynek pracy odczuwa silny niedobór wykwalifikowanych pracowników, szczególnie w handlu detalicznym. Instytut Gospodarki Niemieckiej (IW) prognozuje, że do 2027 roku brakować będzie nawet 37 tysięcy sprzedawców. Sklepy stacjonarne już teraz zmagają się z trudnościami w zapewnieniu odpowiedniego poziomu obsługi z powodu braku personelu.
Jednym z kluczowych wyzwań jest konieczność posiadania przez pracowników sklepowych znajomości języka niemieckiego. W przeciwieństwie do branży magazynowej czy logistycznej, gdzie język nie jest tak istotny, w stacjonarnym handlu detalicznym obsługa klienta wymaga płynnej komunikacji. Klienci oczekują, że pracownik sklepu będzie w stanie odpowiedzieć na pytania dotyczące produktów, doradzić w wyborze czy wyjaśnić warunki zakupu, co czyni znajomość języka nieodzowną.
Wpływ inflacji i globalnych napięć geopolitycznych
Sytuacja w handlu detalicznym komplikuje się dodatkowo przez rosnącą inflację, spowodowaną m.in. wojną w Ukrainie, która wywołała wzrost cen energii i surowców. Te czynniki zwiększają koszty prowadzenia działalności, szczególnie dla sklepów stacjonarnych, które muszą radzić sobie z wyższymi kosztami utrzymania lokali i wynagrodzeń. Równocześnie, globalne napięcia, takie jak te na Bliskim Wschodzie, wprowadzają niepewność, co wpływa na zachowania konsumentów, którzy stają się bardziej ostrożni w wydawaniu pieniędzy.
E-commerce jako alternatywa w trudnych czasach
W obliczu tych wyzwań, sektor e-commerce ma wyjątkową okazję do wzmocnienia swojej pozycji. Sklepy internetowe, które zyskały na popularności podczas pandemii COVID-19, mogą teraz ponownie przyciągnąć klientów, oferując im wygodne i często tańsze zakupy online. W przeciwieństwie do sklepów stacjonarnych, e-commerce jest mniej zależny od dużej liczby pracowników, a automatyzacja procesów i wykorzystanie sztucznej inteligencji pozwalają na skuteczne zarządzanie bez konieczności posiadania szerokiej kadry.
Migranci i uchodźcy: Wyzwania i możliwości na rynku pracy
Niemcy od dawna pełnią rolę kluczowego kraju migracyjnego w Europie, przyciągając ludzi z różnych zakątków świata. Historia migracji do Niemiec sięga lat 50. i 60. XX wieku, kiedy to w ramach umów o pracę tymczasową (tzw. „gastarbeiterzy”) sprowadzono do kraju ponad 14 milionów pracowników, głównie z Turcji, Włoch, Grecji, Hiszpanii oraz Jugosławii. Kulminacyjnym momentem w najnowszej historii migracyjnej był rok 2015, kiedy to Niemcy stanęły w obliczu największego od dekad kryzysu migracyjnego. W wyniku konfliktów w Syrii, Iraku, Afganistanie oraz innych regionach Bliskiego Wschodu i Afryki, do kraju przybyło ponad 1,1 miliona uchodźców.
Wielu z nich, po latach adaptacji i wsparcia integracyjnego, stało się już zintegrowaną częścią niemieckiego rynku pracy. Według danych Federalnej Agencji Pracy, do 2021 roku około połowa uchodźców z lat 2015-2016 znalazła zatrudnienie, głównie w sektorach takich jak budownictwo, logistyka i usługi.
Integracja uchodźców na rynku pracy w Niemczech – stan na 2024 rok
Od momentu rozpoczęcia kryzysu migracyjnego w 2015 roku, niemiecki rynek pracy stopniowo wchłania coraz większą liczbę uchodźców. Zgodnie z danymi z 2024 roku, około 64 procent uchodźców, którzy przybyli do Niemiec w 2015 roku, ma obecnie stałe zatrudnienie, z czego prawie trzy czwarte pracuje na pełen etat. Ich integracja na rynku pracy postępuje systematycznie, co odzwierciedla fakt, że wskaźnik zatrudnienia wśród mężczyzn po ośmiu latach pobytu wynosi 86 procent, przewyższając nawet średnią dla męskiej populacji Niemiec (81 procent). Jednak w przypadku kobiet uchodźczyń wskaźnik zatrudnienia jest znacznie niższy i wynosi 33 procent.
Dane dotyczące zatrudnienia uchodźców wskazują również, że 70 procent z nich pracuje na stanowiskach wymagających kwalifikacji, ale 41 procent uchodźców przebywających w Niemczech od co najmniej sześciu lat wykonuje pracę poniżej poziomu swojego wykształcenia sprzed przyjazdu. Jednocześnie 12 procent uchodźców zdobyło wyższe kwalifikacje i znalazło pracę odpowiednią do swojego nowego wykształcenia.
Podobne wyniki przyniosło badanie przeprowadzone przez Niemiecki Instytut Badań Ekonomicznych (DIW), które wykazało, że ponad połowa wszystkich pracujących uchodźców pełni funkcję fachowca. Jednak wciąż istnieje znaczna liczba osób, które nie mogą w pełni wykorzystać swojego potencjału zawodowego, co wynika z barier językowych, skomplikowanych procedur administracyjnych oraz początkowego zakazu pracy.
Warto podkreślić, że tuż po przyjeździe do Niemiec, tylko niewielka część uchodźców znajduje pracę – w pierwszym roku zatrudnionych jest jedynie 7 procent z nich. Jednak w miarę upływu czasu, liczba pracujących uchodźców rośnie: po sześciu latach odsetek ten wynosi 54 procent, a po siedmiu latach 62 procent. Wzrost zatrudnienia wśród uchodźców jest pozytywnym sygnałem, świadczącym o ich stopniowej integracji na rynku pracy, choć proces ten jest długotrwały i wymaga dalszego wsparcia, szczególnie w zakresie nauki języka i uznawania kwalifikacji zawodowych.
Pomimo tego, że wiele osób z tej grupy nadal boryka się z problemem zatrudnienia poniżej ich kwalifikacji, rosnąca liczba zatrudnionych uchodźców wpływa na ogólny wzrost liczby pracowników w Niemczech i przyczynia się do złagodzenia problemu starzejącego się społeczeństwa.
Uchodźcy z Ukrainy
Po rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku, do Niemiec przybyło około miliona Ukraińców, głównie kobiet i dzieci. W odróżnieniu od wcześniejszych fal migracyjnych, Ukraińcy często mają wyższe wykształcenie i kwalifikacje zawodowe, jednak bariera językowa i skomplikowane procedury administracyjne utrudniają im pełne wejście na niemiecki rynek pracy. Mimo to, wielu z nich już teraz aktywnie poszukuje zatrudnienia, a część znalazła pracę w sektorach niewymagających zaawansowanej znajomości języka, takich jak logistyka i magazynowanie.
Napływ uchodźców, zarówno z Ukrainy, jak i z wcześniejszych fal migracyjnych, przyczynił się do wzrostu liczby mieszkańców Niemiec, zwiększając liczbę konsumentów na rynku i długofalowo wspierając gospodarkę. W samym 2022 roku liczba imigrantów w Niemczech wzrosła o 1,5 miliona osób, co oprócz oczywistych wyzwań, przyczyniło się jednocześnie do wzrostu demograficznego i złagodzenia problemów związanych ze starzeniem się niemieckiego społeczeństwa.
Obecność dodatkowych konsumentów stanowi realną szansę dla sektora e-commerce, który może lepiej dostosować swoją ofertę do potrzeb tej rosnącej grupy klientów. W obliczu problemów, z jakimi boryka się handel stacjonarny, w tym braku personelu zdolnego do obsługi w języku niemieckim, e-commerce może zyskać przewagę, oferując wygodne i dostępne zakupy online, które nie wymagają znajomości języka w takim stopniu, jak tradycyjne sklepy.
W branżach takich jak logistyka czy magazynowanie, znajomość języka nie jest tak istotna, co pozwala na szybsze zatrudnienie uchodźców. W Berlinie większość kurierów i dostawców to osoby nieznające niemieckiego, pochodzące z różnych krajów, w tym z Polski. Takie stanowiska są bardziej dostępne dla osób, które dopiero uczą się języka i nie wymagają codziennego kontaktu z klientem. Jednak w handlu detalicznym brak znajomości języka niemieckiego skutecznie ogranicza możliwości zatrudnienia, co niekoniecznie pomaga w rozwiązywaniu problemu braku pracowników w tej branży.
Potrzeba dalszych reform i wsparcia
Aby skutecznie zintegrować uchodźców na rynku pracy i wykorzystać ich potencjał, konieczne są dalsze reformy. Niemiecki rząd już wprowadził nowoczesne prawo migracyjne (Zuwanderungsgesetz) oraz programy wsparcia, ale realizacja tych założeń napotyka na liczne przeszkody. Długie procedury administracyjne, skomplikowane procesy uzyskiwania pozwoleń na pracę oraz trudności z nauką języka powodują, że wielu uchodźców nie jest w stanie szybko podjąć pracy, zwłaszcza w sektorze handlu detalicznego.
Jednocześnie konieczne jest dalsze inwestowanie w programy integracyjne, które łączą naukę języka z pracą zawodową, co pozwoli na szybszą adaptację uchodźców i ich efektywną integrację na rynku pracy. Bez tego rodzaju wsparcia, potencjał uchodźców może zostać niewykorzystany, co będzie stratą zarówno dla nich, jak i dla niemieckiej gospodarki.
Podsumowanie
Niemiecki sektor handlu detalicznego zmaga się z poważnymi problemami, które mogą przynieść korzyści dla sektora e-commerce. Braki kadrowe, wzrost kosztów oraz globalne kryzysy stawiają sklepy stacjonarne w trudnej sytuacji, podczas gdy handel internetowy ma szansę na wzmocnienie swojej pozycji. Jednocześnie napływ uchodźców, w tym z Ukrainy, stwarza nowe możliwości na rynku pracy, ale ich pełne wykorzystanie wymaga dalszych reform i wsparcia w integracji językowej i zawodowej. W obliczu tych wyzwań, e-commerce może stać się kluczowym graczem na niemieckim rynku, oferując konsumentom atrakcyjną alternatywę w trudnych czasach.
Źródła:
https://doku.iab.de/kurzber/2024/kb2024-10.pdf
https://www.diw.de/de/diw_01.c.886519.de/gefluechtete_in_deutschland_immer_haeufiger_erwerbstaetig_____auch_als_fachkraefte.html
https://statistik.arbeitsagentur.de/SiteGlobals/Forms/Suche/Einzelheftsuche_Formular.html?nn=20832&topic_f=fluchtkontext
