23.11.2020
Beztroskie podejście do tego tematu jest może bardzo fajnym pomysłem, ale na pewno nie jest „zrównoważone” w ekologicznym znaczeniu tego słowa. Dostawców komercyjnych obowiązuje wiele wytycznych, które należy uwzględnić w celu uniknięcia odpowiednich konsekwencji, takich jak upomnienia. Do tych przepisów należy również ustawa o opakowaniach. Każdy, kto w Niemczech po raz pierwszy wprowadza do obrotu opakowania podlegające obowiązkowi uczestnictwa w systemie, musi z jednej strony uzyskać licencję w systemie dualnym – tzn. przedsiębiorstwie zajmującym się utylizacją odpadów – a z drugiej strony zarejestrować się w Centralnym Rejestrze Opakowań LUCID.
Dotyczy to w szczególności sprzedawców internetowych. Obowiązkowi uczestnictwa w systemie podlega na przykład opakowanie transportowe, z którego sprzedawca korzysta do dostarczenia towaru do kupującego.
Tak przynajmniej wygląda to w Niemczech. Ale jaka jest sytuacja w innych krajach europejskich? Faktycznie istnieje dyrektywa unijna, która dotyczy opakowań i związanych z nimi odpadów. Każdy, kto uważa, że wszystko w UE jest zharmonizowane lub ma podobną strukturę, jest – niestety – w błędzie. Zobaczmy, o co tu tak naprawdę chodzi.
Ustawa o opakowaniach i jej zakres obowiązywania
Ustawa o opakowaniach jest ustawą krajową. Ustanowione przez nią zasady mają zatem zastosowanie wyłącznie w Niemczech. Ustawa o opakowaniach wiąże swoje obowiązki m.in. z warunkiem, zgodnie z którym opakowania objęte zakresem tej ustawy są sprzedawane osobom trzecim w celu ich dystrybucji, konsumpcji lub wykorzystania. Opisuje to np. przypadek, gdy sprzedawca internetowy wysyła zamówienie do odbiorcy w Hamburgu. W ten sposób opakowanie transportowe wraz z jego zawartością trafia do Niemiec. Warunek jest spełniony i znajduje zastosowanie ustawa o opakowaniach. W przypadku przywozu do Niemiec sprawa jest podobna.
Jeśli sprzedawca internetowy nie wyśle dostawy do Niemiec, ale na przykład do odbiorcy w Austrii, to opakowanie transportowe trafi oczywiście tam, a nie do Niemiec. Niemiecka ustawa o opakowaniach nie ma też więc większego znaczenia dla tej sprawy. A może akurat Austria ustanowiła przepis, o którym należy pamiętać? O tym później.
Dyrektywa w sprawie opakowań UE – wspólna podstawa
Regulacje określone w ustawie o opakowaniach nie są w całości pomysłem tylko Niemców. Prawo dotyczące opakowań opiera się w szczególności na tzw. dyrektywie UE w sprawie opakowań (dyrektywa 94/62/WE, zmieniona dyrektywą (UE) 2018/852)), jak również ramowej dyrektywie UE w sprawie odpadów (2008/98/WE zmieniona dyrektywą (UE) 2018/851)). UE ustanawia więc własne przepisy dotyczące postępowania z odpadami opakowaniowymi. Ale nie ma powodu do zmartwień: wystarczy, że sprzedawcy internetowi zadbają o to, aby znać chociaż najważniejsze regulacje. Nie muszą się jednak zajmować tekstami UE. Dyrektywy UE nie mają dla nich żadnych osobistych skutków prawnych. Co więcej, poszczególne państwa członkowskie muszą wdrożyć treść tych dyrektyw w ramach własnych ustaw, które z kolei należy oczywiście uwzględniać.
Z jednej strony jest to zaletą, ale z drugiej strony stanowi istotną wadę praktyczną. Jeżeli każde państwo członkowskie będzie musiało samo wdrożyć te przepisy za pomocą własnych ustaw, to na koniec każde państwo będzie miało swoje własne przepisy. Również dlatego, że mają one pewne pole manewru we wdrażaniu dyrektyw UE. Konsekwencja: co do zasady, w każdym kraju mogą istnieć inne przepisy dotyczące opakowań oraz obowiązki dystrybutorów i sprzedawców internetowych.
Opakowania: co daje UE?
Podczas gdy ustawa o opakowaniach ma zastosowanie jedynie w odniesieniu do obowiązku uczestnictwa w systemie w odniesieniu do opakowań, które zazwyczaj wytwarzane są jako odpady u prywatnego konsumenta końcowego, unijna dyrektywa w sprawie opakowań nie uznaje tego ograniczenia. Dotyczy to wszystkich opakowań i odpadów opakowaniowych, niezależnie od miejsca ich wytworzenia.
Zajmuje się ona różnymi zagadnieniami, takimi jak:
- Zapobieganie powstawaniu odpadów
Priorytetowym celem jest to, aby w miarę możliwości unikać odpadów powstających z opakowań, ale także aby ograniczyć wpływ tych odpadów na całym świecie. W ten sposób ma zostać osiągnięty wysoki poziom ochrony środowiska naturalnego, również poprzez nadanie recyklingowi stałego miejsca. W Niemczech znajduje to np. odzwierciedlenie w tym, że opakowania nie lądują w odpadach resztkowych, ale są zbierane oddzielnie w pojemnikach na materiały wielokrotnego użytku lub na papier i dlatego mogą być w idealnym przypadku poddane recyklingowi w sposób oszczędzający zasoby. Celem jest zapewnienie, że w wyniku ponownego wykorzystania opakowań lub surowców nie będzie już konieczne wprowadzanie na rynek nowych – czyli tzw. gospodarka obiegowa.
- Ponowne wykorzystanie i odzyskiwanie
Zasadniczo dyrektywa zajmuje się następnie sposobem, w jaki można osiągnąć te cele. Zgodnie z tym państwa członkowskie powinny na przykład podjąć działania mające na celu zwiększenie udziału opakowań nadających się do recyklingu. Mogą one obejmować na przykład systemy depozytowe lub bodźce ekonomiczne.
Ponadto państwa członkowskie otrzymują określone wytyczne. Muszą one zapewnić odzysk pewnych proporcji odpadów. Przykład: Niemcy, podobnie jak wszystkie inne państwa członkowskie, muszą zapewnić, że pod względem wagi co najmniej 65% wszystkich odpadów opakowaniowych zostanie poddane recyklingowi najpóźniej do dnia 31 grudnia 2025 r., a 70% do 2030 r. (art. 6 ust. 1 lit. f). Dla poszczególnych rodzajów materiałów obowiązują tutaj jeszcze inne zasady. Przykład: do końca 2025 r. co najmniej 50 procent tworzyw sztucznych musi zostać poddanych recyklingowi, natomiast do końca 2030 r. 55 procent – są to w każdym razie europejskie wytyczne dla państw. Nie są one też ustalone na zawsze: wartości należy przeanalizować w perspektywie, aby sprawdzić, czy należy je zwiększyć, czy też utrzymać.
Dodatkowe informacje: dopiero niedawno, 09.10.2020 roku, Bundesrat zatwierdził nowelizację niektórych ustaw przyjętych przez Bundestag we wrześniu 2020 roku. Celem jest wdrożenie ramowej dyrektywy UE w sprawie odpadów do prawa niemieckiego. Oprócz ustawy o przetwarzaniu odpadów w zamkniętym obiegu zmianie ulegnie również ustawa o opakowaniach. Nastąpią pewne zmiany, takie jak dostosowanie wskaźników recyklingu, rozszerzenie obowiązku selektywnej zbiórki niektórych rodzajów odpadów lub regulacje odnośnie wymogu wykorzystania przez władze publiczne produktów przyjaznych dla środowiska podczas zakupu materiałów.
- Odpowiedzialność producenta
W przypadku odpadów opakowaniowych jest tak samo, jak wszędzie: ktoś musi być odpowiedzialny – w tym przypadku za wytworzone odpady. Tutaj odpowiedzialność dotyczy bezpośrednio sprzedawców internetowych: to właśnie ich ma na myśli dyrektywa w sprawie opakowań. Oczywiście nie sprzedawców internetowych osobiście, ale grupę osób, które wprowadzają opakowania do obiegu. „Ponieważ ilość i rodzaj opakowania są na ogół określane przez producenta, a nie przez konsumenta, należy ustanowić system rozszerzonej odpowiedzialności producenta” – tak podają motywy dyrektywy – tj. quasi pomysły, które zostały przedstawione w celu ich regulacji.
Co to oznacza? To do producenta produktu należy decyzja, w jaki rodzaj opakowania będzie pakował towar i ile opakowania wykorzysta. Tak samo sprzedawcy internetowi przodują, jeżeli chodzi o wybór opakowań wysyłkowych. Dlatego właśnie poruszamy tutaj temat „rozszerzonej odpowiedzialności producenta”. Pewną formę tej odpowiedzialności znają również Niemieccy sprzedawcy internetowi: obowiązek uczestnictwa w systemie. Za pośrednictwem finansowego wsparcia systemu dualnego przedsiębiorcy praktycznie przyjmują na siebie odpowiedzialność za zbiórkę i recykling opakowań, które wprowadzają do obrotu. Dualne systemy spełniają jednak również inne zadania wymagane na mocy dyrektywy w sprawie opakowań, dbając także o kampanie informacyjne dla konsumentów.
Eksport – towar wysyłany poza granice Niemiec lub Polski
W Niemczech ustawa o opakowaniach realizuje zatem europejską dyrektywę w sprawie opakowań. Jak wygląda sytuacja w innych krajach? Czy obowiązują tam te same przepisy, co w Niemczech?
Powiedzmy to sobie otwarcie – niestety nie. Tak, jak ustawa o opakowaniach nie wdraża wyłącznie przepisów dyrektywy w sprawie opakowań w sposób jeden do jednego, tak sytuacje w innych krajach bardzo różnią się od sytuacji zwyczajowych dla Niemiec. Państwa członkowskie mają pewną swobodę w zakresie ich wdrażania.
Gdy sprzedawcy internetowi eksportują towary za granicę, na przykład wysyłając tam zamówienie kupującego, mogą oni podlegać krajowym przepisom dotyczącym opakowań. W tym wypadku istnieją dwie praktyczne opcje: z jednej strony sprzedawcy mogą sami zatroszczyć się o przestrzeganie odpowiednich przepisów. Nie musi to być wyzwaniem, ale czasem jest. Nie ma bowiem prostego zestawienia, prezentującego przepisy obowiązujące dla każdego jednego kraju. Ponadto odpowiednie ustawy są zazwyczaj sporządzane w danym języku narodowym.
Jeśli sprzedawcy internetowi sami troszczą się o wypełnienie przepisów dotyczących opakowań, powinni sobie zadać następujące pytania:
- Czy w kraju docelowym istnieją jakieś przepisy, które dotyczą mnie jako sprzedawcy internetowego?
- Czy istnieją jakieś progi minimalne, które muszą zostać przekroczone, aby odpowiednie zobowiązania mnie dotyczyły – takie jak np. minimalna ilość opakowań wprowadzanych do obrotu w danym kraju?
- Czy ma to znaczenie, czy chodzi o dostawę B2B czy B2C?
- Które opakowania są objęte odpowiednimi obowiązkami? Przykład: czy chodzi tylko o opakowanie transportowe, czy również opakowanie samego produktu?
- Czy podczas korzystania z usług takich jak dropshipping lub fulfillment obowiązują specjalne wymagania?
- Czy konieczne jest zarejestrowanie się w rejestrze takim jak rejestr opakowań LUCID w Niemczech?
- Czy opakowania muszą być oznaczone?
- Czy oznaczone opakowania mogą być tam bez problemu stosowane? Czy korzystanie z oznakowań za granicą musi być licencjonowane?
- Jakich terminów należy dotrzymać?
- Jakie są konsekwencje naruszeń?
Jeśli jest to dla Ciebie zbyt uciążliwe lub skomplikowane, możesz alternatywnie skorzystać z oferty usługodawców. Różni dostawcy, którzy przejmują licencjonowanie opakowań w Niemczech, zaopatrują również sprzedawców internetowych w tzw. licencje ogólnoeuropejskie. Prawdopodobnie oszczędza to wiele czasu i nerwów, ale nie jest za darmo. Ceny opakowań są tutaj często stałe i pozwalają sprzedawcom internetowym na wprowadzenie do obrotu za granicą określonej maksymalnej ilości opakowań.
Jedno jest pewne: prawidłowe obchodzenie się z prawami dotyczącymi opakowań może być twardym orzechem do zgryzienia w przypadku wysyłki za granicę. Rozejrzeliśmy się, aby zobaczyć, jak wyglądają rejestry opakowań innych krajów UE w porównaniu z tym w Niemczech. Co się okazało: sytuacja jest niepokojąca. Znaleźliśmy wiarygodne wyniki tylko dla kilku krajów. Sprzedawcom internetowym chcącym eksportować swoje towary mogą przeszkodzić w niektórych przypadkach również bariery językowe.
Unijne rejestry opakowań w różnych krajach: źródła informacji dla sprzedawców internetowych
W Grecji jest dostępny rejestr opakowań. Komunikacja odbywa się tu tylko w języku narodowym. Możliwości informacyjne dla sprzedawców są również ograniczone ze względów technicznych: nie każdej przeglądarce uda się otworzyć stronę, ponieważ najwyraźniej brakuje certyfikatu bezpieczeństwa.
Również Wielka Brytania dysponuje rejestrem opakowań. Jednak mali sprzedawcy internetowi nie muszą się tu rejestrować ze względu na progi minimalne: obowiązek ten odnosi się wyłącznie do odpadów opakowaniowych w ilości od 50 ton lub od rocznego obrotu w wysokości dwóch milionów funtów.
Włochy informują o obowiązkach producentów i użytkowników opakowań za pośrednictwem portalu CONAI w języku włoskim i angielskim. Dyrektywa UE w sprawie odpadów została wdrożona w tzw. dekrecie legislacyjnym nr 152/2006.
Podobnie jak w Niemczech, w Austrii również istnieją równie wyraźnie określone obowiązki odnośnie opakowań. Izba Gospodarcza udostępnia na swojej stronie internetowej informacje o stosownych zasadach i obowiązkach.
W Polsce istnieje rejestr opakowań podobny do wersji niemieckiej. Sprzedawcy internetowi mogą sprawdzić w Internecie, w jakim zakresie podlegają obowiązkowi rejestracji. Nie jest to jednak tak proste, ponieważ portal jest dostępny tylko w języku polskim
W przypadku Hiszpanii o obowiązkach dotyczących opakowań informuje system przyjmowania zwrotów ekoembes.
